Właściciel rzeczy obciążonej prawem rzeczowym ograniczonym, do jakich m.in. zalicza się służebność osobistą (mieszkania), nie ma obowiązku spełniania jakichkolwiek świadczeń na rzecz uprawnionego.
Na treść służebności ustanowionej na rzecz teściów składa się uprawnienie do korzystania z budynku (mieszkania, lokalu) znajdującego się na cudzej nieruchomości w celach mieszkalnych. Zgodnie z art. 302 § 2 Kodeksu cywilnego do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne.
Użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym uregulowanym przepisami art. 252–284 k.c. Jego istotą jest uprawnienie do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków. Użytkowaniem może być obciążona zarówno rzecz ruchoma, jak i nieruchomość. Użytkowanie powstaje w drodze umowy stron, jest prawem niezbywalnym, ściśle związanym z osobą, na rzecz której je ustanowiono, w związku z tym wygasa ze śmiercią użytkownika, jeżeli jest nim osoba fizyczna oraz z chwilą ustania bytu osoby prawnej.
Jak przewiduje art. 267 § 1 k.c., użytkownik, a zatem i uprawniony ze służebności mieszkania, jest zobowiązany zachować substancję pomieszczeń objętych wykonywaniem służebności oraz dotychczasowe ich przeznaczenie. Ma też obowiązek dokonywania napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy, a o potrzebie innych nakładów obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót. Z kolei art. 268 k.c. przewiduje, że wolno mu zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca. Ma wówczas zastosowanie art. 684 k.c., który stanowi, że najemca może założyć w najętym lokalu oświetlenie elektryczne, gaz, telefon, radio i inne podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia sprzeciwia się obowiązującym przepisom albo zagraża bezpieczeństwu nieruchomości. Jeżeli do założenia urządzeń potrzebne jest współdziałanie wynajmującego, najemca może domagać się tego współdziałania za zwrotem wynikłych stąd kosztów. Użytkownik dla zainstalowania wymienionych urządzeń nie potrzebuje zgody właściciela, a właściciel nie może się temu sprzeciwić.
Jeżeli instalowanie wskazanych urządzeń wymaga przeprowadzania instalacji wykraczających poza pomieszczenie, użytkownik jest uprawniony do ich instalowania, o ile nie jest to sprzeczne z wymaganiami prawidłowej gospodarki. Koszty instalacji, również zewnętrznej, ponosi użytkownik (uprawniony ze służebności), który może żądać ich zwrotu jedynie wtedy, gdy działa zgodnie z prawdopodobną wolą właściciela, z należytą starannością, a nakłady są uzasadnione z punktu widzenia właściciela, a nie użytkownika.
Zgodnie z art. 259 k.c., właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem, nie musi nawet dokonywać potrzebnych robót, o których został zawiadomiony. W przypadku poczynienia takich nakładów ma prawo domagać się od użytkownika ich zwrotu, jeśli wykonane prace przyniosły użytkownikowi korzyść. Może także domagać się zwrotu nakładów, gdy użytkownik wskazał mu niezbędne jego zdaniem prace do wykonania i on je wykonał.
Maciej Kania
Źródło: na pytania odpowiada Alicja Moroz – prawnik
