Wspominając o obowiązujących przepisach ma pan zapewne na myśli Ustawę z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, która na skutek nowelizacji obowiązującej od 30 kwietnia 2016 r. wprowadziła istotne ograniczenia w obrocie ziemią rolną. Zgodnie z jej art. 2a nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej, przy czym powierzchnia nabywanej ziemi wraz z powierzchnią gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha użytków rolnych.
Ograniczenia te nie dotyczą jednak nabycia nieruchomości rolnej m.in. przez:
- osobę bliską zbywcy,
- jednostkę samorządu terytorialnego,
- Skarb Państwa lub działający na jego rzecz Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, który od 1 września br. łączy część zadań Agencji Rynku Rolnego (ARR) oraz zadania Agencji Nieruchomości Rolnych.
Kryteria te nie mają również zastosowania w przypadku, gdy nabycie nieruchomości rolnych następuje w wyniku dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego.
Ustawa z 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, która zmieniła Ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego wprowadziła również ograniczenia do takich instytucji prawa cywilnego, jak zniesienie współwłasności czy dział spadku. Zgodnie z art. 210 § 2 Kodeksu cywilnego nabycie nieruchomości rolnej powyżej 1 ha (do 26 czerwca br. było to 0,3 ha) w wyniku działu spadku lub zniesienia współwłasności może nastąpić jedynie na rzecz osoby będącej rolnikiem indywidualnym, której gospodarstwo rolne wraz z nieruchomością uzyskaną w drodze zniesienia współwłasności lub działu spadku nie przekroczy 300 ha. Ograniczeń tych nie stosuje się jednak wówczas, gdy uczestnikami postępowania są osoby bliskie. Siostra może zatem wystąpić do sądu o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności. Nie musi ona bowiem spełniać kryteriów wymaganych dla rolnika indywidualnego, aby otrzymać należną jej część spadku po ojcu.
Jeżeli zależy panu na utrzymaniu gospodarstwa, powinien pan zaproponować, aby ziemia w całości przypadła panu. Wtedy jednak powstanie obowiązek spłaty matki i siostry. Zgodnie z art. 213 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele.
Art. 214 przewiduje, że w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki te spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.
Maciej Kania
Źródło: na pytania odpowiada Alicja Moroz – prawnik
