Produkcja żywności metodami ekologicznymi nabiera coraz większego znaczenia. Dotyczy to także produkcji ogrodniczej – w tym jabłek. Dzieje się tak z kilku powodów. Do tych ważniejszych należy zaliczyć oczekiwania konsumentów, którzy poszukują produktu „bezpiecznego”, bez pozostałości pestycydów. Dla producenta ważne jest, że za swój produkt może uzyskać wyższą cenę. Większe są też możliwości sprzedaży owoców Eko. Polski sadownik jest zainteresowany produkcją ekologiczną. Powstaje zatem pytanie dotyczące doboru odmian do sadu ekologicznego. W polskich warunkach, nie dysponując odpowiednimi narzędziami, trudno jest produkować owoce najbardziej poszukiwanych na rynku odmian, takich jak Gala, Golden Delicious czy Red Delicious. Tym bardziej, że założenia produkcji ekologicznej nakładają na producenta określone wymagania. Przede wszystkim duży reżim odnośnie stosowania zasad produkcji ekologicznej na każdym jej etapie. Przestrzegając tych zasad z czasem osiąga się równowagę biologiczną i łatwiej uzyskuje się plony o jakości akceptowanej przez rynek. Jakość owoców jest jednym z najważniejszych kryteriów wszelkiej produkcji – w tym także pochodzących z sadów prowadzonych metodami ekologicznymi.
Sady ekologiczne w Polsce
Obecnie sady ekologiczne w Polsce można podzielić na dwie grupy biorąc pod uwagę wiek drzew. Pierwszą stanowią stare nasadzenia, w których rosną zwykle odmiany uprawiane w przeszłości. Wiele z nich rodzi owoce bardzo aromatyczne, o specyficznym smaku, które w dalszym ciągu są chętnie widziane na rynku i znajdują nabywców. Jest to jednak produkt niszowy, który interesuje tylko określonego konsumenta. Często jabłka takich odmian charakteryzują się małą trwałością pozbiorczą, a okres przechowywania jest stosunkowo krótki. Zatem owoce takich odmian są dostępne na rynku przez niedługi czas. Poważnym mankamentem jest także przemienność owocowania, która jest cechą bardzo niepożądaną, zwłaszcza w uprawach ekologicznych. Sady złożone z tych odmian mają charakter ekstensywny – duże rozstawy, duże korony drzew, które utrudniają wszelkie prace agrotechniczne związane z cięciem oraz regulowaniem owocowania.
Druga grupa to sady nowo zakładane, w których sadzi się głównie nowe odmiany. W produkcji ekologicznej wybór odmiany ma bardzo duże znaczenie. Powinna ona spełniać kilka podstawowych kryteriów. Ważne jest, aby obok walorów jakościowych charakteryzowała się również mniejszą podatnością lub odpornością na najważniejsze choroby. Jej owoce powinny odznaczać się wysokimi walorami jakościowymi oraz trwałością w czasie przechowywania i w obrocie handlowym. Najważniejsze jednak to akceptowanie jej owoców przez konsumentów oraz przez rynki lokalne. Wbrew pozorom liczba odmian przydatnych do sadów Eko nie jest taka mała. Jednak sukces w uprawie zależy od umiejętności i wiedzy sadownika, ponieważ niektóre z nich wymagają specyficznego podejścia.
Przy dużych ograniczeniach związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin warto zainteresować się odmianami mniej podatnymi czy wręcz odpornymi na najważniejsze choroby. Dostępność tego typu odmian jest coraz większa. Hodowla odpornościowa stała się priorytetem również w Polsce. Głównymi ośrodkami, w których tworzy się tego typu odmiany są SGGW w Warszawie (Waleria, Witos, Sawa, Chopin) oraz Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach (Gold Milenium, Free Redstar, Melfree). Odmiany te nadają się do różnego typu sadów o profilu ekologicznym. Z pewnością są dobrym rozwiązaniem dla mniej doświadczonych sadowników, zwłaszcza w zakresie ochrony. Parchoodporne odmiany polskiej selekcji różnią się terminem zbioru owoców Większość z nich to odmiany o owocach deserowo–przetwórczych lub wręcz o walorach typowo przetwórczych. Niektóre z nich nie nadają się do towarowych sadów ekologicznych, ale z powodzeniem można je sadzić w małych sadach, w których produkuje się jabłka na rynek lokalny. Powodem jest mała trwałość owoców po zbiorze, natomiast ich atutem wspaniały smak i wygląd.
Waleria (Alka)
Jest najwcześniej dojrzewającą parchoodporną odmianą jabłoni polskiej selekcji. Jej owoce wyglądem przypominają odmiany z grupy McIntosh. Cechą charakterystyczną jest gładka skórka z silnym nalotem woskowym, w dużej części pokryta intensywnym purpurowym, jednolitym rumieńcem, niekiedy z widocznymi paskami. Wcześnie wchodzi w okres owocowania, plonuje dość obficie, zwłaszcza po wejściu w pełnię owocowania. Nie stwarza większych problemów z cięciem i formowaniem drzew. Jednak z uwagi na tendencję do zagęszczania się koron poleca się stosować cięcie prześwietlające. Kwitnie bardzo wcześnie, dlatego kwiaty są narażone na uszkodzenia przez przymrozki. Zatem powinno się ją sadzić w rejonach, gdzie nie ma niebezpieczeństwa wystąpienia przymrozków wiosennych lub, w razie konieczności, chronić kwiaty przed uszkodzeniami.
[Cechą charakterystyczną jabłek odmiany Waleria jest gładka skórka z silnym nalotem woskowym]
Gold Milenium (Early Freegold, Milenium)
To odmiana późnoletnia lub wczesnojesienna o deserowych, jasnych owocach. Skórka jest gładka, bez ordzawień i nalotu od strony nasłonecznionej z delikatnym różowo-czerwonawym, paskowano-rozmytym rumieńcem. Wcześnie wchodzi w okres owocowania, plonuje dość regularnie, ale umiarkowanie obficie. Przy regulowaniu owocowania obficie. Jej owoce nadają się także na przetwory, zwłaszcza do produkcji znakomitych soków mętnych. Z uwagi na silny wzrost drzew poleca się ją sadzić na słabo rosnących podkładkach. Z tą odmianą wiąże się duże nadzieje, gdyż jest jedną z nielicznych odmian letnich o żółtej skórce, zawierających gen odporności na parcha jabłoni.
[Jabłka odmiany Gold Milenium cechuje jasna, gładka skórka, bez ordzawień i nalotu]
Witos
Odmiana jesienna, wybitnie deserowa o bardzo smacznych i dobrze wyrośniętych owocach. Walorami smakowymi przypomina odmianę Fantazja, która jest jednym z rodziców. Skórka owocu jest gładka, średnio gruba, krucha, błyszcząca, zielona, w czasie dojrzałości konsumpcyjnej zielonkawo-żółta, w znacznej części pokryta czerwonym, paskowano-rozmytym rumieńcem. Drzewo wcześnie wchodzi w okres owocowania, pod warunkiem, że jest szczepione na podkładkach karłowych, na których obficie i dość regularnie plonuje. Wymaga również umiejętnego cięcia, ponieważ pąki kwiatowe zawiązuje na młodych przyrostach. W lata z niedostateczną ilością wody owoce mogą podlegać gorzkiej plamistości podskórnej, zwłaszcza na glebach lekkich. Owoce należy zbierać terminowo, gdyż są znacznych rozmiarów i pozostawione dłużej na drzewie łatwo się osypują. Z tego powodu nie nadaje się do sadzenia na dużych powierzchniach. Jest jednak interesującą odmianą do małych sadów.
[Skórka owoców Witos jest gładka, średnio gruba, krucha, błyszcząca, zielona, w czasie dojrzałości konsumpcyjnej zielonkawo-żółta, w znacznej części pokryta czerwonym, paskowano-rozmytym rumieńcem]
Czytaj więcej w styczniowym numerze Sadu Nowoczesnego. Zamów prenumeratę!
Dr Dorota Kruczyńska
Fot. D. Kruczyńska
