Jak warunki klimatyczne wpływają na produkcje owoców?
W Polsce w klimacie umiarkowanym produkcja owoców w dużym stopniu jest uzależniona od przebiegu pogody w sezonie wegetacyjnym. Przede wszystkim niezmiernie ważne są warunki, jakie wystąpią w okresie przed kwitnieniem roślin sadowniczych, jak i w jego trakcie oraz zaraz po nim. Jednym z czynników biotycznych szczególnie niekorzystnych w sadownictwie są znaczne spadki temperatury poniżej 0°C. Występowanie większych, kilkudniowych mrozów na początku roku (styczeń, luty) przy znikomej okrywie śnieżnej lub jej braku nikogo nie dziwi, wszak to normalne zjawiskao charakterystyczne dla naszego klimatu. Ale w ciągu ostatnich lat zdarzają się "niespodzianki" pogodowe, mające wpływ na produkcję owoców. Szczególnie, że z roku na rok w naszym kraju przybywa nasadzeń odmian wrażliwych na mróz.
Podsumowanie ubiegłego sezonu w sadach
Miniony rok rozpoczął się dosyć mroźnie. W drugiej połowie stycznia pojawił się w centrum kraju silny mróz (< –25°C) utrzymujący się przez kilka godzin. Miejscami w głównych rejonach sadowniczych odnotowano nawet około –30°C. Kolejne mrozy (< –15°C) wystąpiły ponownie w połowie lutego.
Warto zaznaczyć, że wiele gatunków roślin sadowniczych nie weszło w spoczynek właściwy (zimowy) i nie zahartowało się na zimę, ponieważ jesień 2020 była długa, deszczowa, z przewagą dodatniej temperatury. Drzewa nie były więc przygotowane na nadchodzące mrozy. Z tego powodu na roślinach wystąpiły liczne uszkodzenia pomrozowe w obrębie takich organów roślinnych, jak: pąki kwiatowe, pąki liściowe, rozety liściowe, wiązki przewodzące (na pędach bocznych, pniach młodych drzewek), pnie (spękania kory), a nawet całych drzew (więdnięcie i zamieranie liści i kwiatów przed kwitnieniem). Następstwami przemrożenia drzew zimą 2020/2021 były również: intensywniejszy opad czerwcowy zawiązków, wcześniejsze i masowe opadanie jabłek już w lipcu (Gloster) oraz przedwczesne "osypywanie się" owoców tuż przed samymi zbiorami (Red Delicious i jego sporty, Szampion, Jonagold i jego sporty).
Przygotowanie sadu do zimy
Większość roślin sadowniczych powinna wejść w spoczynek właściwy, czyli zimowy. Sygnałem dla nich do wstrzymania wzrostu, starzenia się i opadania liści jest stopniowe obniżanie się temperatury w nocy późną jesienią (ziarnkowe – większość odmian jabłoni i gruszy) oraz skracanie fotoperiodu (długości dnia). Inne rośliny (pestkowe – śliwa, wiśnia czy jagodowe, np. malina) reagują na obydwa te czynniki. Większość roślin przechodzących w spoczynek zimowy wymaga odpowiednio długiego okresu z niskią temperaturą wyrażanego w godzinowych jednostkach chłodu (GJCh) lub CU (ang. – chill unit). W przypadku jabłoni i gruszy wartość ta wynosi 800–1500 GJCh.
Proces ten zapobiega przedwczesnemu wzrostowi drzew, do którego mogłoby dojść pod wpływem okresowego podwyższenia temperatury odnotowywanego zimą. Podczas spoczynku właściwego na poziomie komórek i tkanek roślinnych zachodzą skomplikowane procesy:
- cytoplazma komórkowa zagęszcza się, przybiera strukturę włóknistą, staje się grubsza przy ścianach komórkowych;
- ściany komórkowe i cytoplazma stają się bardziej przepuszczalne;
- roztwory komórkowe nie zamarzają w temperaturze <0°C (uzyskanie mrozoodporności nawet do kilkunastu stopni na minusie);
- tkanki ulegają odwodnieniu, gromadzą cukry i białka przeciwdziałające zamamarzaniu (AFP).
Podczas zamarzania kryształki lodu przemieszczają się z komórki do przestrzeni międzykomórkowej, nie uszkadzając przy tym organelli komórkowych. Jeżeli zaistnieją warunki, kiedy temperatura zaczyna spadać powoli, to takie rośliny są w stanie przeżyć silny mróz dzięki wcześniej opisanym zmianom w tkankach i tworzących je komórkach roślinnych.
Spoczynek właściwy kończy się wiosną z fazami nabrzmiewania czy pękania pąków (BBCH 01–08), które następują w wyniku znacznej poprawy pogody – ocieplenia.
Co warunkuje mrozoodporność?
Z artykułu dowiesz się również:
a) Co warunkuje mrozoodporność roślin?
b) Jak chronić drzewa, gdy nadejdzie mróz?
c) Jakie odmiany jabłoni najlepiej znoszą mróz?
Artykuł pochodzi z czasopisma Sad Nowoczesny nr 1/2022. Kliknij okładkę i zamów!
Autor: Mgr inż. ogr. Tomasz Sikora doradca sadowniczy ProNutiva – UPL Polska
