Największa w Polsce plantacja żurawiny ma 22ha
Sposób prowadzenia plantacji żurawiny wielkoowocowej właściciele zaczerpnęli od plantatorów z USA i Kanady, które to kraje w uprawie tego gatunku mają długą tradycję. Istnieją tam duże, wielkotowarowe plantacje, ze zmechanizowanym zbiorem owoców. Lokalizuje się je w sąsiedztwie zbiorników wodnych, aby umożliwić mechaniczny zbiór "na mokro". W tym celu nasadzenie otacza się wałami ziemnymi, co umożliwia zalewanie plantacji wodą, tuż przed zbiorem owoców. Po zalaniu plantacji owoce, puste w środku, wypływają na wierzch lustra wody. Wtedy wjeżdża specjalistyczny sprzęt, opracowany na potrzeby wodnego zbioru. Areał plantacji położonej w gminie Radomyśl ma powierzchnię 22 ha, a docelowo producent chce osiągnąć powierzchnię 42 ha. Poszukuje już dziś odbiorców zagranicznych, gdyż docelowa produkcja przekroczy prawdopodobnie zapotrzebowanie odbiorców krajowych.
Uprawa żurawiny w systemie ekologicznym - doświadczenia
Oprócz dużych towarowych plantacji, uprawą żurawiny zainteresowani są działkowicze i drobni producenci, którzy chcą ją podjąć na mniejszych powierzchniach tak, aby można było zbierać owoce ręcznie i na sucho. Wiele osób zwraca się do nas z pytaniami o technologię takiej uprawy gdyż, jak mówią, podejmowane próby zwykle kończą się niepowodzeniem. Tak więc dziś chcemy podzielić się naszym doświadczeniem z ekologiczną uprawą żurawiny, prowadzoną na glebie mineralnej, ze zbiorem owoców na sucho, bez zalewania plantacji wodą.
Badania nad możliwością ekologicznej produkcji owoców żurawiny prowadzimy na terenie pierwszego w Polsce Ekologicznego Sadu Doświadczalnego (ESD), zlokalizowanego w Nowym Dworze-Parceli (15 km od Skierniewic). W tym ekologicznym obiekcie od 2004 r. nie używa się żadnych nawozów sztucznych czy pestycydów wyprodukowanych na drodze syntezy chemicznej. Gleba jest tu piaszczysto-gliniasta, klasy IV b kompleksu żytnio-ziemniaczanego, z przeciętną zawartością substancji organicznej na poziomie 1,3–1,4%.
Jak zakładano plantację żurawiny w systemie ekologicznym?
Przed posadzeniem roślin żurawiny glebę zakwaszono siarką nawozową w dawce 2 tony/ha (0,2 kg/m2), ponieważ jej odczyn w warstwie 0–20 cm był zbliżony do obojętnego, a roślina ta wymaga podłoża kwaśnego, o pH 3,5–4,0. Przez 2 sezony przed założeniem plantacji na polu uprawiano grykę i gorczycę w celu fitosanitarnym oraz jako nawóz zielony, gdyż gleba w ESD jest uboga w materię organiczną. Na wyrównaną glebę wyłożono dwucentymetrową warstwę kwaśnego torfu, o pH 3,5, a następnie całą powierzchnię pola przykryto włókniną, aby w przyszłości ułatwić sobie utrzymanie gleby w czystości poprzez ograniczenie wzrostu chwastów. Rośliny posadzono jesienią 2015 r., pasowo. Szerokość pasa uprawnego wynosiła 1,5 m, a na pasach rośliny posadzono w rozstawie 20 × 20 cm. Pomiędzy pasami pozostawiono uliczki robocze. Materiał nasadzeniowy stanowiły sadzonki z doniczek P9, które miały dobrze rozbudowany zarówno system korzeniowy, jak również część nadziemną. W wyznaczonych miejscach na włókninie wykonano nacięcia, po czym wybierano glebę i po rozluźnieniu korzeni rośliny umieszczano w dołkach. Po posadzeniu, dodatkowo uzupełniono podłoże wokół roślin, lekko je ugniatając. Następnie, na całym pasie uprawnym wysypano płukany piasek, w celu fitosanitarnym. Dla uzupełniania niedoboru wody w okresach bezdeszczowych zainstalowano nawadnianie kropelkowe. Z uwagi na fakt, że doświadczenie usytuowane jest na lekkim skłonie, wokół poletek przymocowano plastikowe obrzeża, których celem jest ograniczanie erozji gleby podczas ulewnych deszczy. Każdej wiosny roślinom podawano doglebowy użyźniacz Em Farma Plus, nawóz Azocorn i Rosahumus oraz wykonywano opryski na choroby grzybowe preparatem Miedzian. Przeciw szkodnikom glebowym, spośród których najgroźniejsze były pędraki chrabąszcza majowego, stosowano preparat Naturalia-L. Powyższe preparaty są dozwolone dostosowania w produkcji ekologicznej. W doświadczeniu badana jest przydatność do ekologicznej uprawy czterech następujących odmian: Ben Lear, Stevens, Mc Farlin i Pilgrim.
Wzrost i plonowanie żurawiny wielkoowocowej w doświadczeniu
Plantacja rośnie, rozwija się i owocuje prawidłowo. Jedynie w 2017 r., przy bardzo wilgotnej drugiej połowie lata, pojawiły się na owocach objawy nieznanej choroby. Chore owoce poddano badaniom, które wykazały zasiedlenie ich przez grzyby z rodzajów: Neopestalotiopsis, Pestalotiopsis, Robillarda, Phacidium. Owoce z objawami choroby stanowiły od 5 do 15% plonu, zależnie od odmiany oraz stopnia ich dojrzałości.
Uważamy, że wszystkie odmiany, które były przedmiotem naszych badań są przydatne do ekologicznej uprawy. Były one mało podatne na choroby, nawet w bardzo mokre lata. Planując ekologiczne prowadzenie plantacji żurawiny wielkoowocowej producent musi liczyć się ze sporymi nakładami pracy, zwłaszcza przy zbiorze. Jednakże wyprodukowane owoce są bardzo wartościowe.
Odmiany żurawiny sprawdzające się w uprawie ekologicznej
Badane odmiany różniły się między sobą zarówno wzrostem jak również cechami jakościowymi owoców. Najplenniejsza była dotychczas odmiana Pilgrim. Pozostałe badane odmiany były nieznacznie mniej plenne. Pod względem wielkości owoców najwyżej, w warunkach uprawy ekologicznej oceniono owoce odmiany Pilgrim. Niektóre z nich osiągały masę nawet 1,8 g. Zbliżoną do nich wielkość miały owoce Ben Lear i Mc Farlin (1,6–1,7 g). Najdrobniejsze były owoce odmiany Stevens (1,4 g). Owoce odmiany Pilgrim mają wyraźnie kulisty kształt i atrakcyjny czerwony kolor. Jest to późna odmiana i do pełnego wybarwienia potrzebuje dużych różnic temperatury pomiędzy dniem a nocą. Owoce pozostałych odmian dojrzewały wcześniej i osiągały barwę ciemnowiśniową lub bordo, przy czym wybarwiały się wcześniej, zanim jeszcze były gotowe do zbioru. Najwcześniej kwitły krzewinki odmiany Ben Lear, a najpóźniej odmiana Pilgrim.
Podsumowanie doświadczenia polegającego na ekologicznej uprawie żurawiny
Żurawinę wielkoowocową można uprawiać metodą ekologiczną na glebie mineralnej, pamiętając, że wymaga ona kwaśnego podłoża, o pH 3,5 do 4,5. Glebę ubogą w próchnicę warto przed założeniem plantacji wzbogacić w materię organiczną, gdyż korzenie tej rośliny są rozmieszczone dość płytko (do 20 cm głębokości) i są pozbawione włośników. Ta cecha nie sprzyja rozrastaniu się systemu korzeniowego. Łatwo też może dojść do zachwiania równowagi między rozwojem części nadziemnej a podziemnej roślin. Próchnica pozwala ponadto utrzymać odpowiednią wilgotność gleby. Nie należy też zbytnio nawozić roślin żurawiny azotem, aby nie doprowadzić do nadmiernego rozwoju pędów wegetatywnych, kosztem części generatywnych. Pędy wegetatywne, które się płożą, mogą osiągać długość nawet 150 cm. Na tak długich pędach wegetatywnych pędy generatywne nie są liczne (3–7 sztuk na odcinku 1 m). Należy dążyć do uzyskania odpowiedniej proporcji między ilością pędów wegetatywnych i generatywnych. Żurawina dorasta do wysokości około 15 cm. Jesienią, wraz ze spadkiem temperatury, liście zmieniają barwę z zielonych na bordo i pozostają na roślinach na zimę. Żurawina kwitnie późną wiosną pod koniec maja lub na początku czerwca. Kwiaty są rozmieszczone na długich szypułkach i przypominają miniaturę głowy żurawia. Stąd prawdopodobnie wywodzi się nazwa rośliny. Na jednym pędzie generatywnym, może być od 3–8 kwiatów. Jednoroczna krzewinka ma około 2–5 pędów generatywnych, ale już dwuletnia – około 15 sztuk i to jest jej pierwszy rok plonowania. Dojrzewanie owoców najwcześniejszych odmian zaczyna się pod koniec sierpnia. Owoce osiągają średnicę 0,5–1,5 cm, mogą być koloru czerwonego, wiśniowego do bordo. W zależności od odmiany mogą mieć różny kształt: kulisty, beczułkowaty, owalny. Długo zachowują trwałość dzięki zawartości kwasu organicznego (benzoesowy). Miąższ jest twardy, zaś w środku owocu występują puste komory, w których znajdują się nasiona. To właśnie dzięki tym pustym przestrzeniom w owocach możliwy jest opisany wyżej zbiór na "mokro".
Autor: Dr hab. Elżbieta Rozpara, prof. IO–PIB, Hanna Wodzyńska - IO-PIB w Skierniewicach
