Czereśnia jest wyśmienitym owocem deserowym, wysoko cenionym na świecie. W ostatnich latach gatunek ten jest coraz chętniej wybierany do uprawy w Polsce. Przyczyniły się do tego przede wszystkim nowe, ciekawe odmiany sprawdzające się w naszych warunkach klimatycznych, karłowe podkładki (m.in. Gisela 5) oraz pozytywne zmiany w agrotechnice. Należy pamiętać jednak, że drzewa czereśni są mniej wytrzymałe na mróz niż drzewa wiśni. Istnieje ryzyko ich przemarzania w czasie surowych zim ze spadkami temperatury do –25°C. Zimowe mrozy mogą uszkodzić także pąki kwiatowe. Drzewa czereśni kwitną 10–14 dni wcześniej niż wiśnie, w związku z czym pąki kwiatowe i kwiaty są częściej uszkadzane również przez wiosenne przymrozki. Problemem w uprawie niektórych odmian jest także rak bakteryjny oraz pękanie i gnicie owoców.
Niezawodna, czyli jaka?
O powodzeniu uprawy czereśni w dużym stopniu decyduje odpowiedni dobór odmian, pozwalający ograniczyć straty związane z przemarzaniem drzew, uszkodzeniami przez choroby i szkodniki oraz pękaniem i gniciem owoców.
Pękaniu i gniciu owoców nie opiera się wczesna odmiana Burlat. W przeciwieństwie do niej odmiany powszechnie polecane do sadów czereśniowych, takie jak:
- Sylvia;
- Kordia;
- Regina, oraz nowsze,m.in.: Kasandra, Jacinta, Liliana, Vera, Amid, Justyna, Fabiola.
Nawet mimo niesprzyjających warunków pogodowych owocują zwykle na bardzo dobrym poziomie, a ich owoce mają wysoką jakość. Odpowiedni dobór odmian ułatwia uprawę czereśni, ale nie rozwiązuje wszystkich problemów. Aby uprawa była opłacalna, a drzewa pozostały przez wiele lat w dobrym stanie zdrowotnym i regularnie plonowały, należy zwrócić uwagę na kombinację kilku kluczowych czynników, takich jak:
- odpowiednia lokalizacja sadu;
- stosowanie właściwych zabiegów agrotechnicznych;
- prowadzenie dokładnych lustracji sadu w czasie sezonu wegetacyjnego umożliwiających prawidłową i skuteczną ochronę drzew przed chorobami i szkodnikami.
Cechy, jakimi powinny charakteryzować się odmiany czereśni wybierane obecnie do sadów towarowych, to przede wszystkim:
- wysoka wytrzymałość drzew na mróz;
- mała podatność na choroby;
- wczesny lub bardzo późny termin dojrzewania owoców;
- mała podatność skórki na pękanie;
- trwałość owoców w obrocie;
- średnica owoców co najmniej 26 mm, co odpowiada masie powyżej 9 g.
Jedynie dla odmian o wczesnym terminie dojrzewania kryterium wielkości jest nieco mniej surowe. Przy rosnącej podaży owoców czereśni trafny dobór odmian decyduje o powodzeniu uprawy. Do handlu najbardziej przydatne są odmiany o twardych owocach, typu „chrząstka”. Myśląc o najmniej zawodnych w uprawie odmianach czereśni, wybrałyśmy takie, które charakteryzują się dostateczną wytrzymałością drzew na mróz, małą podatnością na choroby oraz dobrym i regularnym owocowaniem, dlatego pod uwagę wzięłyśmy również wytrzymałość pąków kwiatowych na mróz i na wiosenne przymrozki. Starałyśmy się wybrać i opisać odmiany o takich owocach, których jakość w małym lub co najwyżej umiarkowanym stopniu zależy od warunków pogodowych w okresie dojrzewania.
Odmiany wczesne
Odmianą sprawdzającą się w naszych warunkach klimatycznych i od wielu lat uprawianą w polskich sadach jest Burlat. Jej drzewa są wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby, rosną bardzo silnie i późno wchodzą w okres owocowania, plonują regularnie, średnio obficie. Owoce dojrzewają w trzecim tygodniu dojrzewania czereśni, co przypada zwykle w drugiej dekadzie czerwca. Są atrakcyjne, szerokosercowate, o masie 6,5–7 g, smaczne, dobrze rozpoznawane przez konsumentów, ale dość podatne na pękanie i gnicie w latach obfitujących w opady deszczu. Z dotychczasowych obserwacji prowadzonych w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach wynika, że w grupie nowszych odmian o wczesnym terminie dojrzewania najmniej zawodne w uprawie są Kasandra i Jacinta.
Kasandra - Odmiana czeska, otrzymana przez krzyżowanie czereśni Burlat × Sunburst. Jest obcopylna, a zapylają ją m.in.: Burlat, Vanda, Early Korvik, Fabiola, Tamara, Carmen, Summit.
Drzewa są dostatecznie wytrzymałe na mróz oraz średnio podatne na drobną plamistość liści drzew pestkowych. Rosną umiarkowanie silnie, bardzo wcześnie wchodzą w okres owocowania, kwitną dość wcześnie, a pąki kwiatowe i kwiaty są średnio podatne na uszkodzenia przez późnowiosenne przymrozki, dlatego plonowanie jest zwykle regularne i obfite. Owoce dojrzewają w terminie zbliżonym do owoców odmiany Burlat lub 2–3 dni później. Są duże, o masie 8–9 g, szerokosercowate, osadzone na dość długich szypułkach. Okrywa je ciemnoczerwona, lśniąca skórka, która jest mało podatna na pękanie. Miąższ jest ciemnoczerwony, soczysty, bardzo smaczny, ale mniej jędrny niż owoców odmiany Burlat. Kasandra to interesująca odmiana czereśni o bardzo atrakcyjnych i dużych owocach. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że są one mało podatne na pękanie oraz średnio podatne na brunatną zgniliznę owoców drzew pestkowych.
Jacinta - Interesująca odmiana czereśni o bardzo atrakcyjnych owocach typu chrząstki, otrzymana w Czechach z wolnego zapylenia czereśni Vega. Jest obcopylna. Dobrymi zapylaczami są dla niej m. in. Vanda i Sylvana. Drzewa rosną średnio silnie i tworzą półwzniesione, umiarkowanie zagęszczone korony. Kwitną dość późno, plonują regularnie, ale w pierwszych latach po posadzeniu średnio obficie, choć według hodowcy zaczynają owocować wcześnie i dają wysokie plony. Owoce dojrzewają zwykle 2–5 dni po odmianie Burlat. Są duże, o masie 8–10 g, sercowate, osadzone na długiej szypułce. Okrywa je ciemnoczerwona, lśniąca skórka. Miąższ jest czerwony, soczysty, jędrniejszy niż odmiany Burlat, smaczny. Jacinta jest interesującą, wczesną odmianą czereśni o bardzo atrakcyjnych owocach typu chrząstki, umiarkowanie podatnych na pękanie.
Odmiany średnio wczesne
W grupie czereśni o średnio wczesnym terminie dojrzewania, czyli dojrzewających w 4. lub 5. tygodniu czereśniowym, dobrze znana i od wielu lat uprawiana jest odmiana Vanda. Do jej zalet należą:
- bardzo dobra plenność;
- niezawodność w plonowaniu i wysoka jakość owoców.
Drzewa są wytrzymałe na mróz i średnio podatne na choroby. Rosną średnio silnie, wcześnie wchodzą w okres owocowania i bardzo dobrze plonują. Owoce o masie 7–8,5 g są w zasadzie niepodatne na pękanie i gnicie. Z nowszych odmian o średnio wczesnym terminie dojrzewania w uprawie w naszym kraju dobrze sprawdzają się odmiany: Vera, Carmen i Liliana.
Vera - Odmiana otrzymana na Węgrzech w wyniku krzyżowania czereśni Ljana × Van. Wymaga obcego zapylenia, a dobrymi zapylaczami dla niej są m.in.: Burlat, Sandor, Anita, Petrus. Drzewa rosną średnio silnie, kwitną wcześnie, wcześnie wchodzą także w okres owocowania, plonują regularnie i obficie. Owoce dojrzewają w terminie zbliżonym do odmiany Vanda. Są duże, o masie 8,5–10 g, kuliste, spłaszczone na wierzchołkach, osadzone na średnio długiej szypułce. Okrywa je cienka, ciemnoczerwona, błyszcząca skórka, która jest średnio podatna na pękanie. Miąższ jest ciemnoczerwony, chrząstkowaty, bardzo smaczny. Vera jest odmianą godną uwagi ze względu na atrakcyjne owoce, które są większe od owoców odmiany Vanda, oraz korzystny termin ich dojrzewania – stosunkowo mało jest odmian dojrzewających w 4. tygodniu, o dobrych jakościowo owocach.
Carmen - Odmiana otrzymana na Węgrzech w wyniku krzyżowania czereśni Drogana Żółta × H-303 (wolne zapylenie odmiany Germersdorfska). Drzewa rosną średnio silnie i tworzą półwzniesione korony. Kwitną średnio wcześnie, w okres owocowania wchodzą wcześnie, plonują dobrze i zwykle regularnie w obecności takich zapylaczy, jak m.in.: Aida, Van, Sunburst, Paulus. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą około 10 dni po odmianie Burlat i 3–5 dni po odmianie Vanda. Są okrągłe, spłaszczone na wierzchołkach. Ich średnia masa wynosi 10–12 g, ale nierzadko jest większa i dochodzi do co najmniej 15 g. Skórka jest ciemnoczerwona, lśniąca, średnio podatna na pękanie. Miąższ jest ciemnoczerwony, jędrny, soczysty, o wyrazistym słodko-kwaśnym smaku, sok czerwony. Carmen to interesująca odmiana czereśni o bardzo atrakcyjnych i smacznych owocach. W sadach może być ciekawą alternatywą dla zawodnej w ostatnich latach w owocowaniu odmiany Summit. W lata obfitujące w opady deszczu należy zwrócić jednak większą uwagę na ochronę owoców przed chorobami powodującymi ich gnicie.
Liliana - Odmiana wyselekcjonowana przez Piotra Dolińskiego i w 2018 r. wpisana do Krajowego Rejestru. Jej drzewa są wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby. Rosną silnie i tworzą gęste, rozłożyste korony. Pędy boczne wyrastają z przewodnika pod szerokimi kątami, dlatego drzewa nie wymagają formowania. Kwitną średnio wcześnie, a pąki kwiatowe i kwiaty są mało podatne na uszkodzenia przymrozkowe, dlatego plonują zwykle dobrze i regularnie. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą na przełomie 4. i 5. Tygodnia dojrzewania czereśni, a więc w warunkach centralnej Polski zwykle w końcu czerwca. Są duże, o masie 8,5–10 g, a w sprzyjających warunkach osiągają powyżej 10 g. Mają kulisto-spłaszczony kształt. Okrywa je początkowo ciemnoczerwona, a w pełnej dojrzałości brązowoczerwona skórka z licznymi, drobnymi przetchlinkami. Miąższ jest ciemnoczerwony, jędrny, słodki, wyjątkowo smaczny. Liliana jest interesującą odmianą czereśni o atrakcyjnych owocach, które podobnie jak owoce odmiany Vanda, nie są podatne na pękanie w czasie opadów deszczu.
Odmiany późne
W grupie późnych odmian czereśni dobrze znane i najczęściej wybierane do sadów towarowych są obecnie Kordia i Regina. Są to bardzo wartościowe odmiany o atrakcyjnych, jędrnych i smacznych owocach, mało podatnych na pękanie i gnicie w czasie deszczu. Występują jednak problemy w ich uprawie. W czasie surowych zim drzewa odmiany Kordia są podatne na uszkodzenia mrozowe, zwłaszcza w pierwszych latach po posadzeniu. Dość podatne na uszkodzenia przez mróz i późnowiosenne przymrozki są też pąki kwiatowe. Drzewa odmiany Regina są natomiast wytrzymałe na mróz, ale plonują nieregularnie, a plonowanie jest bardzo silnie uzależnione od warunków pogodowych w danym roku. Niezawodna w uprawie jest odmiana Sylvia. Jej drzewa plonują dobrze i regularnie, a owoce są atrakcyjne i stosunkowo mało podatne na pękanie. Dobrze w uprawie w naszym kraju sprawdza się również Karina, której drzewa są wytrzymałe na mróz i niezawodne w plonowaniu. Jest ona jednak stosunkowo rzadko wybierana do sadów towarowych, ponieważ wielkością, wyglądem i smakiem owoców ustępuje dojrzewającej w podobnym terminie odmianie Kordia.
Z nowszych odmian o późnym terminie dojrzewania owoców w warunkach klimatycznych naszego kraju bardzo dobrze sprawdzają się:
- Justyna;
- Fabiola;
- Amid i Staccato.
Justyna - Odmiana czeska otrzymana przez krzyżowanie czereśni Kordia × Stark Hardy Giant. Jej drzewa rosną umiarkowanie silnie i tworzą rozłożyste, gęste korony. Wcześnie wchodzą w okres owocowania, kwitną średnio późno, plonują regularnie i zwykle obficie, w obecności takich zapylaczy, jak m.in.: Kordia, Summit, Techlovan, Carmen, Schneidera Późna. Są wytrzymałe na mróz, a kwiaty charakteryzują się umiarkowaną podatnością na uszkodzenia przez wiosenne przymrozki. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą na przełomie 5. i 6. tygodnia dojrzewania czereśni, kilka dni po odmianie Summit, a przed odmianą Kordia. Są duże, o masie 9–10 g, ale bardzo często osiągają większe rozmiary. Mają kształt nerkowaty. Okrywa je ciemnoczerwona, lśniąca skórka. Miąższ jest czerwony, jędrny, soczysty, aromatyczny, bardzo smaczny. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że drzewa odmiany Justyna plonują regularnie, a bardzo atrakcyjne owoce sporadycznie pękają w czasie deszczowej pogody.
Fabiola - Odmiana uzyskana w Czechach w wyniku krzyżowania czereśni Van × Kordia. Jest obcopylna. Dobrymi zapylaczami są dla niej m.in.: Burlat, Jacinta, Sandra, Tamara. Drzewa są wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby. Początkowo rosną dość silnie, ale po wejściu w okres owocowania ich wzrost słabnie. Tworzą rozłożyste, umiarkowanie zagęszczone korony. Kwitną średnio wcześnie, a kwiaty są umiarkowanie podatne na uszkodzenia przymrozkowe. W Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach wcześnie weszły w okres owocowania i plonują, w zależności od roku, obficie lub średnio obficie. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w terminie zbliżonym do owoców odmiany Kordia. Są duże, o masie 9,5–11 g, szerokosercowate. Okrywa je ciemnoczerwona, intensywnie lśniąca skórka, mało podatna na pękanie. Miąższ jest czerwony, dość jędrny, słodko-kwaskowy, smaczny; sok czerwony. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że drzewa odmiany Fabiola plonują dość regularnie, a owoce sporadycznie pękają w czasie deszczowej pogody, ale są mniej jędrne niż owoce odmiany Kordia.
Amid - Odmiana otrzymana w Czechach w wyniku skrzyżowania czereśni Kordia × Vic. Jej drzewa rosną średnio silnie i tworzą rozłożyste, umiarkowanie zagęszczone korony. Kwitną średnio wcześnie, wcześnie wchodzą w okres owocowania i plonują regularnie w obecności takich zapylaczy, jak m.in.: Kordia, Regina, Early Korvik. Owoce dojrzewają prawie równocześnie z owocami odmiany Kordia. Są średniej wielkości do dużych, o masie 8,5–9 g, wydłużone. Okrywa je ciemnoczerwona skórka z intensywnym połyskiem. Miąższ jest ciemnoczerwony, chrząstkowaty, smaczny. Według opinii hodowcy owoce odmiany Amid są odporne na pękanie w czasie deszczu oraz na gnicie powodowane przez grzyby z rodzaju Monilinia. Potwierdzają to dotychczasowe obserwacje prowadzone w Sadzie Doświadczalnym Instytutu Ogrodnictwa – PIB.
Staccato - Odmiana otrzymana w Kanadzie ze swobodnego zapylenia kwiatów czereśni Sweetheart. Drzewa są dostatecznie wytrzymałe na mróz, rosną umiarkowanie silnie i tworzą rozłożyste korony. Kwitną dość późno, a kwiaty są średnio podatne na uszkodzenia przymrozkowe. Są samopłodne. W lata, kiedy kwitnienie przebiega bez zakłóceń, mają skłonność do nadmiernego zawiązywania owoców. Owoce dojrzewają bardzo późno, bo 7–10 dni po odmianie Regina i osiągają masę 8–10 g. Są szerokosercowate. Okrywa je początkowo czerwona, a w pełnej dojrzałości ciemnoczerwona skórka, która jest średnio podatna na pękanie w czasie opadów deszczu. Miąższ jest czerwony, jędrny, dość soczysty, smaczny. Drzewa odmiany Staccato plonują zwykle regularnie i wyraźnie lepiej niż drzewa odmiany Regina, ale owoce są zwykle drobniejsze i mniej smaczne. W lata obfitujące w opady deszczu należy zwrócić szczególną uwagę na ochronę owoców przed chorobami powodującymi ich gnicie.
