Spełnienie kryteriów integrowanej ochrony roślin Rozwijająca się dynamicznie chemia środków ochrony roślin dostarcza nie tylko preparatów coraz skuteczniejszych, ale także coraz bezpieczniejszych. Przed wdrożeniem nowego środka prowadzi się szczegółowe badania nie tylko nad efektywnością nowej substancji aktywnej (czynnej), ale także nad jej wpływem na poszczególne elementy środowiska ze specjalnym uwzględnieniem bezpieczeństwa człowieka i organizmów pożytecznych (drapieżców, parazytoidów, owadów zapylających). Jest to niezwykle ważne, gdyż od 1 stycznia 2014 r., we wszystkich krajach członkowskich UE standardem ma być ochrona integrowana. Realizacja tego systemu zwalczania agrofagów wymaga stosowania ś.o.r. o wysokim stopniu bezpieczeństwa dla człowieka i zwierząt stałocieplnych oraz selektywnych w odniesieniu do organizmów pożytecznych, a szczególnie drapieżców i parazytoidów. Jednym z takich środków nowej generacji jest Mospilan 20 SP, którego substancją czynną jest acetamipryd – związek z grupy pochodnych neonikotynoidów. Substancja ta działa na centralny system nerwowy owadów jako tzw. agonista neurohormonu acetylocholiny. Preparat został zarejestrowany w Polsce w 1996 r. do stosowania w ochronie różnych gatunków roślin, w tym także sadowniczych. Jest to środek owadobójczy w formie proszku rozpuszczalnego w wodzie. Zwalcza zarówno szkodniki ssące, jak i gryzące, działając na nie kontaktowo i żołądkowo, czyli wtedy, kiedy dojdzie do zetknięcia lub dostania się do przewodu pokarmowego owadów wraz z pobranym pokarmem.
Dużą zaletą preparatu jest jego trojakie działanie na roślinie – powierzchniowe, wgłębne (wnika do głębszych warstw tkanek rośliny) oraz układowe (przemieszcza się razem z sokami roślinnymi). W efekcie tej wszechstronności środek jest także pobierany z sokiem komórkowym przez owady ssące (np. mszyce), a także dociera do szkodników żerujących wewnątrz organów i tkanek roślin. W uprawach sadowniczych zgodnie ze znowelizowaną decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 04.02.2011 r. Mospilan 20 SP zarejestrowany jest do zwalczania znacznej grupy szkodników występujących na różnych gatunkach drzew i krzewów owocowych. W zależności od gatunku agrofaga, stosowany jest w dawkach 0,125 kg/ha, bądź 0,2 kg/ha.
Zwalczane szkodniki Jedną z bardzo ważnych grup szkodników drzew owocowych, które można zwalczać preparatem stanowią mszyce. Przy czym, w sadach jabłoniowych, najgroźniejszym gatunkiem jest mszyca jabłoniowo-babkowa. Żerowanie tej mszycy oprócz deformacji liści i ogładzania drzew z substancji pokarmowych powoduje także znaczną deformację i zahamowanie wzrostu zawiązków. Szkodnik ten równie chętnie zasiedla sady młode, jak i starsze. Drugim ważnym gatunkiem, który może być skutecznie zwalczany za pomocą preparatu Mospilan 20 SP, jest mszyca jabłoniowa, która najchętniej żeruje na drzewkach w szkółkach lub w młodych sadach. Trzecim groźnym gatunkiem mszycy na drzewach jabłoniowych jest bawełnica korówka. W ostatnich kilku latach szkodnik ten w wielu sadach występuje w dosyć dużym nasileniu. Przyczyn wzrostu zagrożenia ze strony bawełnicy korówki jest co najmniej kilka, ale jedną z podstawowych jest niedokładne opryskiwanie drzew wraz z częścią przyziemną. Precyzyjne opryskiwanie całych drzew (koron i pni wraz z częścią przyziemną) jest ważne dlatego, że mszyca ta występuje nie tylko w koronach drzew ale jeszcze chętniej na pniach, szczególnie jeżeli są spękane. Natomiast część przyziemna, a często i korzenie to miejsce jej bytowania, szczególnie od jesieni do wiosny. Preparat ten jest także zarejestrowany i skuteczny w zwalczaniu zespołu mszyc na gruszy oraz mszycy czereśniowej (m. wiśniowo-przytuliowej) na czereśni i wiśni. Ze względu na rozprzestrzenianie przez mszyce wirusa ospowatości (szarki) śliw bardzo ważne jest zwalczanie mszyc na śliwach i to już na początku ich występowania – po zauważenia pierwszych kolonii.
Do zwalczania wszystkich wymienionych gatunków mszyc preparat Mospilan 20 SP powinien być stosowany w dawce 0,125 kg/ha. W przypadku zwalczania tych mszyc na śliwach oraz na czereśniach i wiśniach wskazane jest także dodanie do cieczy roboczej adiuwantu Slippa w dawce 0,1 l/ha. Mospilan 20 SP stosowany w dawce 0,125 kg/ha zwalcza także owocnice. W uprawach jabłoni jest to owocnica jabłkowa, natomiast w uprawach śliw owocnica żółtoroga i owocnica jasna. W przypadku owocnic termin, w którym najefektywniej są eliminowane (jeżeli jest taka konieczność) przypada na koniec opadania płatków kwiatowych. Acetamipryd jest również polecany do zwalczania tak groźnych szkodników jabłoni i śliw, jakimi są owocówka jabłkóweczka i owocówka śliwkóweczka. Do zwalczania tych szkodników należy jednak stosować preparat w dawce 0,2 kg/ha. W zależności od wielkości populacji wykonuje się 1 lub 2 zabiegi na początku regularnego lotu motyli i masowego składania jaj. Nieodzownym narzędziem do monitoringu występowania owocnic i owocówek są pułapki – w przypadku owocnic lepowe, a w przypadku owocówe – feromonowe, które dodatkowo umożliwiają wyznaczenie odpowiedniego terminu zabiegu.
Jedną z bardzo ważnych zalet preparatu jest jego skuteczność w zwalczaniu nasionnicy trześniówki. Znaczenie gospodarcze tego szkodnika wzrasta z roku na rok i to nie tylko na czereśniach, ale także na wiśniach. Od czterech lat w sadach tych rodzajów pojawił się jeszcze jeden gatunek nasionnicy – Rhagoletis cingulata, który może być bardziej uciążliwy niż nasionnica trześniówka. Zabiegi przeciwko nasionnicy trześniówce będą także ograniczały liczebność osobników tego nowego gatunku.
Preparat ten jest również bardzo przydatny do zwalczania opuchlaków na plantacjach truskawek. W przypadkach koniecznych zabieg wykonuje się po zbiorze owoców opryskując rośliny i glebę pod nimi. Zalecana dawka wynosi w tym przypadku 0,3 kg/ha, a objętość wody do 900 l/ha.
Rozszerzenie rejestracji Podjęte są również zaawansowane działania w celu rozszerzenia rejestracji preparatu, m.in. uwzględniające ograniczanie populacji ogrodnicy niszczylistki, która jest szkodnikiem trudno przewidywalnym i czasami konieczność jej zwalczania pojawia się dość nagle z powodu masowego nalotu chrząszczy na daną uprawę. Kolejne szkodniki, o których wpisanie do znowelizowanej etykiety środka czynione są starania, to: pryszczarek jabłoniak oraz pryszczarek gruszowiec. Liczebność tych szkodników od pewnego czasu wykazuje w wielu sadach tendencję wzrastającą. Gatunki te są szczególnie dużym zagrożeniem dla drzewek w szkółkach i młodych sadach gdyż ich żerowanie powoduje zahamowanie wzrostu pędów i deformację korony, a także osłabia ogólną kondycję drzewek.
Strategia antyodpornościowa W celu zminimalizowania ryzyka uodporniania się szkodników na acetamipryd, jeżeli istnieje konieczność powtórzenia zabiegu, zamiast Mospilanu 20 SP zaleca się użycie środka z innej grupy chemicznej. Stosując Mospilan 20 SP (tak zresztą, jak i inne środki ochrony roślin) należy pamiętać o obowiązującej karencji, która w odniesieniu do jabłoni, gruszy, czereśni, wiśni i śliwy wynosi 14 dni. W przypadku truskawek karencja nie została podana, ponieważ w tej uprawie preparat może być stosowany tylko po zbiorze owoców. Mospilan 20 SP jest preparatem stosunkowo bezpiecznym dla pszczół, jak również stosunkowo selektywnym dla pożytecznych owadów i roztoczy, może być więc zalecany i stosowany w sadach i na plantacjach prowadzonych systemem integrowanej ochrony i integrowanej produkcji owoców.
Autor: Prof. dr hab. Remigiusz W. Olszak Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
