W latach 2016–2020 udział czereśni w produkcji owoców z drzew wyniósł 1,2%, a nie uwzględniając jabłek – około 14%. Średnio w latach 2016–2020 około 52% zbiorów czereśni kierowane było do spożycia na rynku krajowym. Udział dostaw do przetwórstwa, głównie do produkcji mrożonek, wyniósł 42%, a eksportu – zaledwie 6%. Dochody producentów kształtowane są głównie poziomem cen skupu czereśni kierowanych do bezpośredniej konsumpcji na rynku krajowym.
Ceny czereśni w Polsce w 2021r
Ceny skupu czereśni, tak jak innych owoców, charakteryzują się dużą wahliwością. W ostatnich dziesięciu latach (2012–2021) zmienność cen skupu czereśni deserowych wyniosła 32,2%. W okresie tym najniższe, na poziomie 4 zł/kg, były ceny skupu czereśni w 2018 r., a najwyższe w 2020 r – 11,8 zł/kg. W 2021 r. średnie ceny skupu tych owoców wyniosły 6,8 zł/kg. Niższy był poziom cen skupu w latach 2012–2016 i w 2018 r. W czerwcu 2021 r. ceny nie odbiegały znacząco od poziomu z czerwca roku poprzedniego. Podaż czereśni w tym miesiącu była relatywnie mała ze względu na opóźnienie wegetacji spowodowane zimną wiosną. W wyniku kumulacji podaży w lipcu ceny skupu były znacząco niższe (o około 40%) w porównaniu z lipcem 2020 r. W okresie maksymalnej kumulacji podaży rynkowej – 8–1 2 lipca – spadek cen w porównaniu z tym samym okresem 2020 r. był znacząco większy.
Ceny skupu czereśni deserowych w latach 2012–2021 (zł/kg)
W czerwcu 2021 r. ceny hurtowe czereśni wyniosły 13,1 zł/kg, wobec 12,9 zł/kg w czerwcu roku poprzedniego. W lipcu w porównaniu z czerwcem ceny obniżyły się o około 40% do 7,7 zł/kg i były o 32% niższe w porównaniu z lipcem 2020 r. W sierpniu ceny były nieznacznie (o 3%) wyższe w porównaniu z sierpniem 2020 r. Znacząco mniejszy niż cen skupu i cen hurtowych był w lipcu 2021 r. w porównaniu z lipcem roku poprzedniego spadek cen detalicznych czereśni. Ceny kształtowały się na poziomie 12,3 zł/kg w porównaniu z 15,4 zł/kg w lipcu 2020 r. (spadek o 20%). Ceny detaliczne czereśni, tak jak pozostałych owoców, ale też warzyw, wahają się mniej niż ceny skupu i ceny hurtowe. Spowodowane jest to zmiennością marż detalicznych. W latach dużej podaży i relatywnie niskich cen marża wzrasta, zaś w latach podaży małej i wysokich cen marże zmniejszają się w celu ograniczenia wpływu wysokich cen na poziom zapotrzebowania konsumentów.
Zbiory i handel zagraniczny czereśni w 2021r
Ceny skupu, hurtowe i detaliczne kształtowane są poziomem podaży na rynku krajowym, kształtowanej głównie wielkością zbiorów. W 2021 r. zbiory czereśni wg danych GUS z 30 września wyniosły 58 tys. ton, wobec 50 tys. ton w roku poprzednim. W ostatnich dziesięciu latach nieznacznie większe niż w 2021 r. były zbiory czereśni tylko w 2018 r.
W latach 2012–2018 import czereśni wahał się wokół 2–8 tys. ton. W 2020 r. przywóz tych owoców wyniósł około 4,7 tys. ton, wobec 2,4 tys. ton w roku poprzednim. Spowodowane to było silnym wzrostem cen czereśni pochodzących z produkcji krajowej, a z drugiej strony obniżeniem cen importowych czereśni. W 2020 r. przeciętne ceny importowe czereśni wyniosły 2,33 euro/kg i były o 21% niższe w porównaniu z rokiem poprzednim.
Zbiory czereśni w Polsce (tys. ton)
Szacuje się, że w 2021 r. przywóz osiągnął rekordowy poziom około 6 tys. ton (około 10% zbiorów krajowych). Decydujące było zwiększenie z 1,9 do 3,5 tys. ton przywozu w czerwcu spowodowane relatywnie małą podażą ze zbiorów krajowych. W lipcu 2021 r. import wyniósł 1,8 tys. ton, wobec 2,0 tys. ton w lipcu roku poprzedniego. W czerwcu ceny importowe czereśni były niższe niż w czerwcu 2020 r. – odpowiednio 2,39 i 2,54 euro/kg. W obu tych miesiącach ceny importowe przekraczały ceny skupu owoców krajowych. Generalnie we wszystkich latach i miesiącach realizacji przywozu ceny czereśni importowych przekraczają ceny owoców krajowych, co oficjalnie tłumaczy się lepszymi walorami smakowymi czereśni sprowadzanych głównie z krajów południowych w porównaniu z tymi uprawianymi w strefie klimatu umiarkowanego.
Polska sprowadza czereśnie przede wszystkim z Grecji, Hiszpanii, Serbii i Turcji. W 2021 r. łączny udział tych krajów w wolumenie przywozu czereśni oceniany jest na około 83%, wobec 72% w 2020 r. i 67% w 2019 r. W 2021 r. liczył się także przywóz z Niemiec (4,5% wolumenu importu), Austrii (8%), Uzbekistanu (1,5%) i Włoch (1,5%). Przywóz czereśni realizowany jest głównie w czerwcu i lipcu – 74% wolumenu importu w 2019 r. i 83% w 2020 r. Również w 2021 r. wskaźnik ten przekraczał 80%. Większość przywozu dokonywana jest więc w okresie zbiorów czereśni w Polsce. Wynika to z "pokrywania" się produkcji w Polsce i w krajach dostawcach.
Wolumen importu czereśni do Polski w latach 2019–2021 (tys. ton)
Trzeba dodać, że mimo relatywnie dużych zbiorów eksport czereśni, realizowany głównie w czerwcu i lipcu, w 2021 r. nie przekroczył 1,2 tys. ton. Eksport tych owoców wyraźnie zmniejszył się po wprowadzeniu przez Rosję w 2014 r. embarga na przywóz świeżych i mrożonych owoców i warzyw z UE. W latach 2017–2021 średni eksport czereśni z Polski wyniósł 1,4 tys. ton, wobec 6,9 tys. ton przeciętnie w latach 2012–2016. Ceny eksportowe czereśni są niższe od cen importowych tych owoców. W latach: 2017, 2019, 2020 i 2021 r. saldo handlu zagranicznego czereśniami zarówno w ujęciu ilościowym, jak i wartościowym było ujemne.
W 2021 r. w wyniku spadku cen wzrosło spożycie czereśni w Polsce i utrzymała się tendencja wzrostowa dostaw tych owoców do przetwórstwa. Ceny płacone przez zakłady przetwórcze są znacznie niższe niż uzyskiwane przez producentów za owoce deserowe.
Podsumowanie rynku czereśni w 2021r
Spadek cen czereśni w 2021 r. w porównaniu z rokiem poprzednim, spowodowany był większymi zbiorami tych owoców i kumulacją dostaw w stosunkowo krótkim okresie (w lipcu). Mniejszy wpływ na obniżenie cen czereśni miał import tych owoców niż wzrost ich zbiorów w naszym kraju. W czasie kumulacji dostaw ze zbiorów krajowych przywóz był mniejszy niż w 2020 r. Możliwości ograniczenia wahliwości cen skupu czereśni, tak jak pozostałych owoców, są niewielkie ze względu na zmienność warunków pogodowych wyznaczających wielkość zbiorów i okresy kumulacji dostaw.
Zmniejszeniu skali spadku cen w latach relatywnie dużych zbiorów sprzyjałby wzrost eksportu czereśni poprzez działania marketingowe i organizacyjne zmierzające do pozyskiwania nowych rynków zbytu i wzrostu pozycji na rynkach dotychczasowych, którymi, oprócz Białorusi, są głównie Niemcy, Irlandia i Ukraina.
Artykuł pochodzi z miesięcznika Sad Nowoczesny numer 11/2021. Chcesz przeczytać więcej? Zamów bezpłatny egzemplarz!
Autor: Dr hab. Bożena Nosecka Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB w Warszawie
Fot. H. Czerwiński
