Rozwój polskiego sadownictwa: jakie są szanse i zagrożenia?

Branża sadownicza stoi przed wieloma wyzwaniami, tym bardziej w obliczu skutków pandemii oraz złych warunków pogodowych wiosną, które szczególnie dotknęły sadowników z zachodniej Europy. Jak sadownicy mogą sobie poradzić z obecnymi problemami? 

Odmiany muszą być odporne na szkodniki i czynniki stresowe

Eksperci World of Fresh Ideas (spotkanie edukacyjne i networkingowe skierowane dla światowego rynku świeżych owoców i warzyw) zwracają szczególną uwagę na konieczność produkcji jabłek i gruszek odpornych na gwałtowne zmiany pogodowe i wzrost temperatur. Ocieplenie klimatu sprzyja również pojawianiu się nowych gatunków szkodników żerujących na uprawach, które dotychczas występowały w strefach klimatu podzwrotnikowego i zwrotnikowego, tak jak to ma miejsce np. z kleszczami afrykańskimi, które zaobserwowano w Polsce. 

Zważywszy na ocieplenie klimatu, jabłka stają się coraz mniej odporne na niekorzystne warunki pogodowe. Firmy tworzą programy mające na celu opracowanie hodowli odmian owoców odpornych na te zmiany. Jedna z nich, Plant & Food Research, opracowała program Hot Climate Program (HCP), przedstawiając rezultaty na konferencji WOFI. Pierwsza odmiana jabłek, znana jako „HOT84A1”, została udostępniona hodowcom na całym świecie do sadzenia w obszarach o wysokich (i rosnących) temperaturach.

Przyczyną stworzenia programu była tendencja spadkowa konkurencyjności katalońskich jabłek. Cierpiały one na małą ilość czerwonego koloru, słabą kondycję skórki, a także miały plamy od słońca. Przed rynkiem stanęło więc wyzwanie poprawy jakości owoców.

Za mało chłodni

Kolejnym zagrożeniem dla sektora sadowniczego, zarówno w Polsce, jak i na świecie, jest brak kontenerów chłodniczych. Eksporterzy zwracają uwagę na dużą ilość produktów i brak sprzętu, do jego załadowania. 

W trudnej sytuacji znajdują się również polscy eksporterzy wysyłający żywność m. in. do Egiptu. Maleje dostępność kontenerów chłodniczych, więc wysyłany jest mniejszy wolumen. Jabłka wysyłane do tego kraju, powinny mieć najwyższe standardy jakości, zarówno ze względu na czas transportu, jak i na oczekiwania klientów w Egipcie.

Spadek konsumpcji jabłek

W porównaniu do innych owoców sezonowych, członkowie branży sadowniczej muszą zmierzyć się z malejąca konsumpcją jabłek. Co prawda na świecie, dane te są wzrostowe (statystyki FAOSTAT). Jednak w różnych mikro-regionach są znaczne różnice w trendach i poziomach konsumpcji jabłek. W Europie, większość krajów szczyt w tym zakresie ma już za sobą. W wielu krajach z malejącą konsumpcją jabłek, ilość sprzedanych innych owoców pozostaje taka sama lub zwiększa się. Branża sadownicza doświadcza rosnącej konkurencji ze względu na większą różnorodność dostępnych dla konsumentów owoców, m.in. owoców miękkich oraz owoców egzotycznych, takich jak mango, kiwi, banany czy pomarańcze. Mimo że sektor ten nadal cieszy się dużą powierzchnią półek w supermarketach, jest jednocześnie poddawany coraz większej presji ze strony konkurencji produktów o wyższej wartości. 

Uczestnicy konferencji WOFI wskazują, że spadek konsumpcji jabłek może być spowodowany wielością odmian (preferencje jabłek różnią się w zależności od kraju), a także wzrastającą ceną tych owoców.

Mniej pestycydów, więcej zrównoważonego podejścia

Eksperci World od Fresh Ideas zwracają szczególną uwagę na zmniejszone używanie środków ochrony roślin i na konieczność większej robotyzacji i automatyzacji.

– Strategia Europejskiego Zielonego Ładu jest szansą na wzrost znaczenia produkcji zrównoważonej. Sadownictwo zrównoważone jest bardzo zbliżone w swoich założeniach do zasad integrowanej produkcji, które znamy i wdrażamy w polskim sadownictwie od ponad 20 lat. Podstawową różnicą jest to, że obok troski o bezpieczną produkcję i poszanowania środowiska naturalnego, w produkcji zrównoważonej zwracamy uwagę na godne wynagrodzenie dla sadownika i akceptację społeczną dla jego działań. Bez uczciwego wynagrodzenia na wykonaną pracę, producent owoców nie będzie w stanie właściwie troszczyć się o glebę, wodę czy owady pożyteczne. Zielony Ład i nowa Wspólna Polityka Rolna dają realną szansę na wsparcie dla sadowników w tej zielonej transformacji. Zagrożeniem jest zbyt restrykcyjne podejście do zielonych zmian na poziomie administracji unijnej i krajowej. Produkcja owoców to wieloletni proces i nie da się przestawić produkcji na bardziej zrównoważoną w ciągu jednego roku. Nawet najlepsze innowacje biologiczne czy rolnictwo cyfrowe wymagają lat badań, które potwierdzą przydatność nowych technologii w sadownictwie. Bez zrozumienia przed administrację publiczną złożoności procesu zmiany, jest ryzyko, że część gospodarstw będzie w najbliższych latach rezygnowała z produkcji owoców. W konsekwencji, Unia Europejska musiała by zwiększyć import kosztem lokalnej produkcji – podkreśla dr inż. Mirosław Korzeniowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia AGROEKOTON.

Ze względu na wielość zagrożeń dla sadownictwa w Polsce i na świecie, jeszcze ważniejsza jest współpraca wszelkich podmiotów biorących udział w tym sektorze. Szansą na zniwelowanie kryzysów są inicjatywy, takie jak niedawno powstały CORE TEAM, czyli forum współpracy liderów i ekspertów organizacji branżowych, doradztwa i nauki. Jego celem jest m.in. rozwinięcie sektora sadowniczego w Polsce. Pozwali to sadownikom na poznanie nowych technologii, niezbędnych do prosperowania ich sadów oraz technik, które pozwolą na obfitsze zbiory.

– Sektorowi ogrodniczemu od lat potrzebna jest głębsza refleksja nad obecną sytuacją i przyszłością. Bycie europejskim lub światowym liderem w ilości produkowanych ton czy hektarów upraw wielu gatunków owoców i warzyw nie może dawać satysfakcji, jeśli nie przekłada się na efekty ekonomiczne. Dobrze zatem, że liderzy wielu organizacji zrzeszających producentów, ale też przetwórców, wspólnie z ekspertami i przedstawicielami nauki rozmawiają o przyszłości. Dobra atmosfera tych spotkań, zgoda co do kluczowych kierunków strategicznych i sposobów ich realizacji, daje nadzieję na wypracowanie właściwych rozwiązań, a później wdrażanie ich do praktyki – mówi dr Witold Boguta, Prezes Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw.

ksz, oprac. na podst. Unia Owocowa